เป็นสิ่งจำเป็นให้ผู้ประสบภัยได้เรียนรู้ช่วยเหลือตัวเองในการ ดูแลฟื้นฟูบ้านหลังน้ำลด ด้วยวิธีง่ายๆ รวมถึงประหยัดสตางค์ในกระเป๋า เพื่อให้เราสามารถเข้าบ้าน และใช้งานประโยชน์เบื้องต้น ในการเตรียมพร้อม พักฟื้นบ้านตัวเองให้กลับมาเหมือนเดิม (หรือใกล้เคียง) 10 ข้อด้วยกัน...

ข้อ 1 การตรวจสภาพก่อนเข้าบ้าน ซึ่งเมื่อหลังน้ำลด เมื่อเราจะกลับไปดูบ้านอุปกรณ์สำคัญที่ต้องนำติดตัวไว้เลยคือ ไขควง หรือจะเป็นไม้ตรวจไฟรั่ว หรือเป็ดน้อยเช็คไฟ (ก็ได้) เพื่อเอาไว้เช็คการเกิดกระแสไฟรั่วตามที่ต่างๆ เริ่มจากตั้งแต่รั้วหน้าบ้าน ซึ่งก่อนอื่น เราต้องโทรเช็คกับเจ้าหน้าที่การไฟฟ้าก่อนว่าได้งดจ่ายกระแสไฟบริเวณดังกล่าวหรือยัง หรือถ้ามีการจ่ายไฟตามปกติก็ต้องระมัดระวังเป็นพิเศษ

การแต่งกายสิ่งสำคัญคือ ควรสวมรองเท้าบู๊ทถุงมือยาง หรือถุงพลาสติกแห้งไว้หลายๆ ชั้นเพื่อดูให้แน่ว่า สามารถกันไฟรั่วได้ ต้องระวังคือ บ้านข้างๆ นี่ล่ะว่าเขาได้มีการตัดกระแสไฟหรือยัง ที่สำคัญก่อนจะกลับเข้าไปดูบ้านห้ามเด็ดขาดที่จะเดินทางไปคนเดียวให้มีคนไป เป็นเพื่อน เผื่อเกิดเหตุฉุกเฉินจะได้ช่วยเหลือกันได้ทันท่วงที

เมื่อเข้าบ้านแล้ว ใช่ว่าจะเดินดุ่มๆ เข้าไปเลย ให้เราเปิดประตู หน้าต่าง ทุกบานที่มีอยู่เพื่อระบายอากาศ กรณีที่หากเกิดแก๊สในบ้านมีการรั่วออกมา และอย่าทำสิ่งใดให้เกิดประกายไฟเด็ดขาด

ข้อ 2 การตรวจสอบระบบไฟฟ้า เมื่อเข้ามาในตัวบ้านแล้วสิ่งแรกที่ต้องทำคือ ไปที่คัดเอาท์ไฟฟ้าเพื่อสับแผงไฟลงกรณีหากเราไม่ได้สับสวิทช์ไว้ก่อนออกจากบ้าน เช็คดูสะพานไฟ ดึงปลั๊กเครื่องใช้ไฟฟ้าออกทุกชนิด ปิดไฟทั้งหมด

ตรวจสอบเต้ารับและสวิทช์ที่ติดผนังโดยเฉพาะส่วนที่โดนน้ำท่วมขังให้ เอาไขควงเช็คว่ามีไฟอยู่หรือไม่ และเช็คตรวจสอบไฟทีละจุด ทั้งสวิทช์ สายไฟมีตรงไหนชำรุด ส่วนหลอดไฟให้ถอดออกมาเช็ดทำความสะอาดทั้งหลอดทั้งเต้าไฟ แต่ให้ระวังหลอดฟลูออเรสเซนส์ที่อาจเกิดการระเบิดได้ ทางที่ดีให้เรียกช่างไฟฟ้าที่มีความเชี่ยวชาญชำนาญมาดูให้จะดีกว่า แต่ถ้าหากสามารถทำด้วยตนเองได้ก็ต้องอาศัยความระมัดระวัง

เกร็ดความรู้ ถ้าบ้านใครยังมีน้ำเปียกๆ หรือท่วมขังอยู่และจำเป็นต้องเดินทางเข้าไปจริงๆ ให้หลีกเลี่ยงการสัมผัสกำแพง หรืออะไรที่เป็นโลหะ และย้ำว่าอย่าเดินเข้าบ้านคนเดียว

ข้อ 3 การตรวจสอบระบบน้ำประปา สิ่งแรกที่ต้องเช็คก่อนคือมิเตอร์น้ำว่า มีการรั่วไหลของน้ำที่ไหนหรือเปล่า จากนั้นให้ไปตรวจสอบบ่อเก็บน้ำใต้ดิน หรือถังเก็บน้ำที่อาจถูกน้ำท่วมถึง ให้ตรวจสอบว่ามีการทรุดตัว รั่วซึมของน้ำจากภายนอกเข้าไปหรือไม่ รวมถึงดูการเสียหายของลูกลอย ระบบปั๊มน้ำ ถ้าเกิดความผิดปกติใช้ไม่ได้ ให้ดูสิ่งอุดตันหรือเรียกช่างมาตรวจสอบ แต่หากเปิดน้ำไม่ได้ ให้ใช้วิธีบายพาสน้ำ ต่อโดยตรง ให้น้ำประปาสามารถส่งจากท่อมายังสายยางได้

ข้อ 4 การตรวจสอบระบบท่อน้ำและสุขภัณฑ์ ผู้เชี่ยวชาญระบบประปาและสุขภัณฑ์ Cotto บอกให้เช็คว่ามีวัสดุอะไรไปอุดตันตามท่อระบายน้ำต่างๆ หรือไม่ ไม่ว่าจะเป็นโถชักโครก อ่างล้างหน้า อ่างล้างจาน จากนั้นให้เอาออกให้หมด รวมถึงดูระบบระบายน้ำทิ้ง หากน้ำไหลช้าให้ใช้น้ำหรือลมแรงดันสูงหรือไม้ปั๊มส้วม อัดแรงดันให้ทางไหลน้ำสะดวก

แต่ถ้าหากเป็นส้วมแบบบ่อเกรอะ หรือมีถังบำบัด ก็ให้เปิดปากไว้ เพื่อดูระดับน้ำ ถ้าน้ำสูงกว่าปกติให้ดูดออก รวมถึงตรวจสอบใต้ฐานโถสุขภัณฑ์ด้วยว่ามีน้ำรั่วซึมหรือไม่ ถ้ามีก็ให้รื้อแล้วติดตั้งใหม่ ส่วนการทำความสะอาด ให้เลือกใช้น้ำยาที่มีประสิทธิภาพในการทำความสะอาดโดยที่ไม่ทำลายวัสดุพื้นผิวของพื้นกะเบื้องหรือเซรามิค ไม่ควรใช่น้ำยาที่มีความเป็นกรดสูงหรือใช้โซดาไฟ เพราะจะทำให้พวกยาแนวหลุดร่อน และควรใช้แปรงยางที่สามารถทำความสะอาดได้ดีไม่ทำลายพื้นผิว

เกร็ดความรู้ กรณีการล้างทำความสะอาดห้องน้ำและสุขภัณฑ์ หรือวัสดุอุปกรณ์ต่างๆ ให้ทำใจเลยว่า เมื่อมีน้ำท่วมขังแล้วใช้น้ำยาขัดทำความสะอาด ทุกอย่างจะไม่เหมือนเดิมแล้ว อาจจะเหลือทิ้งคราบให้เป็นความทรงจำต่างหน้า เพื่อให้เราหาวิธีปรับตัวเพื่อรับมือต่อไป

ข้อ 5 การซ่อมแซมประตู หน้าต่าง โดยความรู้ที่ได้รับก็คือ หากเป็นประตู หรือหน้าต่าง หรือวัสดุอะไรก็ตาม ที่ทำจากไม้แท้ๆ สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้ แม้จะมีการบวมน้ำเล็กน้อย เพียงแต่ต้องรอให้ไม้เหล่านั้นแห้งก่อน ด้วยการผึ่งลม หรือให้ระเหยแห้งไปเอง และข้อสำคัญอย่าได้นำไปตากแดดเพราะจะทำให้ไม้แตกใช้การไม่ได้ แต่ถ้าเป็นประตูที่ทำจากพวกไม้อัด ควรทำใจเพื่อเปลี่ยนใหม่ได้เลย ทีนี้เมื่อไหนๆ เช็คประตูหน้าต่างแล้วดูว่าสามารถเปิดปิดได้หรือเปล่า วงกบเป็นอย่างไร ถ้ามันเยินมากก็ต้องเปลี่ยนใหม่ รวมถึงอุปกรณ์ ลูกบิด บานพับ ถ้าเสียหายมากก็เปลี่ยนไปซะแต่ถ้าไม่มากก็เช็ด แล้วฉีดสเปรย์ฆ่าเชื้อรา แล้วเอากลับมาใช้ใหม่ได้ หากบ้านใครใช้พวกประตูหน้าต่างหรือวัสดุที่ทำจากพวกอะลูมิเนียม มักจะไม่เสียหายเท่าไร แต่เช็ดล้างทำความสะอาดเท่านั้น

ข้อ 6 การบำรุงรักษาพื้น บ้านใครที่เป็นพื้นคอนกรีต หากมีรอยแตกร้าวมากก็ให้ทุบแล้วทำใหม่เลย หรือจะถมทราย บดอัดแล้วเทใหม่ก็ได้ เนื่องจากตอนน้ำท่วมนั้นแรงดันจากน้ำมันทำให้คอนกรีตดันตัวจนเกิดการแตกร้าว เสียหาย แต่หากเป็นพวกกระเบื้อง ถ้ามีการเสียหายบางแผ่นก็แค่เปลี่ยนใหม่ ซ่อมแซมบางจุด ขณะที่หินอ่อน แกรนิตจะประสบปัญหากับคราบหินปูน คราบฉ่ำน้ำ ให้เอาน้ำยาอเนกประสงค์ขัด และให้ทำใจเรื่องการเปลี่ยนไปของสีที่ต่างจากเดิม

ส่วนพื้นปาเก้ ถ้าหากแช่น้ำนานๆ ไม้ก็จะบวม และหลุดลอกออกมาบางแผ่นหรือทั้งยวง เนื่องจากกาวเสื่อมสภาพก็ให้เปลี่ยนใหม่ หรือพอซ่อมได้ก็ลงกาวใหม่ ส่วนถ้าเป็นพวกไม้ลามิเนต ปูลอย พวกนี้ไม่ค่อยเสียหายมาก เพราะเป็นไม้เทียม ทางที่ดีหากมีส่วนใดเสียหายก็ควรเรียกช่างมาซ่อมแซมตามระเบียบ

ข้อ 7 การดูแลผนัง ฝา และฝ้าเพดาน บ้านที่มีผนัง หรือฝาแบบก่ออิฐ ถ้าเป็นรอยแตกร้าวที่ขยายอย่างต่อเนื่องอาจเกิดปัญหาเรื่องโครงสร้าง ส่วนใหญ่ผนังคอนกรีตไม่ค่อยมีความเสียหายมากจากน้ำท่วม เพราะมีความทนทาน แต่ถ้าหากเจอรอยร้าว แตกลายงา ก็แค่ฉาบแล้วใช้งานต่อได้ แต่ถ้าแตกเป็นแทยงมุม ทำให้ผนังแยกจากกันต้องให้วิศวกรหรือช่างผู้เชี่ยวชาญมาดู มาซ่อมแซมซึ่งเกร็ดคือ ก่อนการซ่อมแซมต้องดูว่า ไม่มีความชื้นเหลืออยู่ค่อยฉาบปูน แล้วทาสีใหม่

ขณะที่พวกผนังเบา หรือฝาสมาร์ทบอร์ด ไม้อัดซิเมนต์ ไม้อัด สามารถซ่อมแซมเฉพาะจุดได้ หรือรื้อติดตั้งใหม่หมด ขึ้นอยู่กับสภาพความเสียหายที่เกิดขึ้น แต่ถ้าเป็นพวกฝ้ายิบซั่ม ให้รื้อแล้วซื้อใหม่อย่างเดียว

ข้อ 8 การตรวจสอบกำแพงรั้วบ้าน อาจเกิดปัญหาดินที่ฐานรั้วอ่อนตัวลง ให้สังเกตความเอียงของรั้ว ถ้าเอียงนิดเดียวให้หาวัสดุมาค้ำยัน หรือไม่ก็ใช้กระสอบทรายที่เอาไว้ใช้กั้นน้ำก่อนหน้านี้มาเป็นฐานรอง แต่หากเอียงมาก หรือกำแพงรั้วล้ม ให้สกัดช่วงที่ล้มออกไปก่อน เพื่อไม่ให้ส่วนที่สมบูรณ์เสียหายตามไปด้วย และติดต่อช่างมาปรับปรุงแก้ไขต่อไป

เกร็ดความรู้ บ้านไหนจะรื้อกำแพง ผนัง ที่ก่อบล็อคไว้ตอนน้ำท่วมอย่าใช้ค้อนปอนด์ทุบเด็ดขาด แต่ตอนจะรื้อให้หาไฟเบอร์หรือลูกหมู เจียออกเป็นแผงๆ ส่วนๆ ไป เพื่อป้องกันการล้มทั้งแถบแล้วจะทับร่างกายเราให้บาดเจ็บได้ ขณะที่กระสอบทรายที่ใช้กั้นๆ เราสามารถมาทำประโยชน์ เสริมส่วนที่ทรุดลงไปได้

ข้อ 9 การดูแลเฟอร์นิเจอร์ ให้เร่งเอาความชิ้นออกจากเฟอร์นิเจอร์ให้มากที่สุดและเร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้ หากเฟอร์นิเจอร์ไหนที่ดูดซับน้ำไว้มากให้ทิ้งไปเลยอย่าเอามาใช้ใหม่ เนื่องจากอาจเป็นที่ดูดเชื้อโรคและแบคทีเรียต่างๆ ไว้มาก อันตรายต่อร่างกาย

ส่วนเฟอร์นิเจอร์ประเภทติดกับที่ หรือ Built In Furniture ให้พิจารณาจากตัววัสดุ ถ้าเป็นแบบไม้ก็อย่านำไปตากแดดให้ผึ่งไว้ หากอันไหนที่เกิดเชื้อราให้ใช้ผ้าชุบน้ำ เช็ดหรือล้างออกให้สะอาด ด้วยสบู่อ่อนๆ

ข้อ 10 การดูแลตรวจสอบเรื่องอื่นๆ ขยะให้แบ่งชนิดแยกประเภทให้ชัดเจน เพื่อจัดเก็บส่วนพวกต้นไม้ที่ขังน้ำนานจนตายก็ให้คัดเอาแต่ส่วนที่ยังมีชีวิตมาดูแลรดน้ำพรวนดิน หากเป็นไม้ยืนต้น จำเป็นต้องใช้เวลาฟื้นตัว ไม่ควรใส่ปุ๋ยช่วงนี้